Q ateşi
Ders Notları > D5
Sinonim
- Balkan gribi
- Keçi gribi
Etiyoloji
- Coxiella burnetii, Rickettsiaceae ailesinin bir üyesidir
- Zorunlu intraselüler, Gram-negatif, pleomorfik bir bakteriyal zonoozdur.
- C. burnetii iki antijenik faza sahiptir. Bu, Q humması tanısında önemlidir.
- Faz I: virulan, patojen, enfekte hayvanlar ve doğada bulunur (kronik enfeksiyon)
- Faz II: daha az patojen, sadece yumurta ve hücre kültürlerinde bulunur (akut enfeksiyon)
Epidemiyoloji
Dayanıklılık
- Pastörizasyon ile ölürler.
- Spor benzeri yapılarından dolayı C. burnetii çevre koşullarına dayanıklıdır.
- Enfektivitesi yüksek bir patojendir.
- Dezenfektanların çoğuna da dirençlidir.
Bulaşma
- Tek bir mikroorganizma enfeksiyona yol açabilir.
- B grubu biyoterorizm etkeni olarak sınıflandırılmaktadır.
- WHO tahminine göre 5 kg ajan ile 125,000 hasta, 150 ölüm, etkilenen alan yaklaşık 20 km çapındadır.
- Kaynaktan itibaren infekte partiküllerin havayla yayılımı sonucunda en yüksek enfeksiyon riski 5 km yarıçaplı bir alanda ortaya çıkmaktadır.
- Q ateşi, genellikle bulunduğu ortamda etkene maruz kalma riski taşıyan kişilerde ortaya cıkar ve salgınlar yapabilir.
- Primer rezervuar sığır, koyun ve keçilerdir.
- İnsana 3 yolla bulaşır.
- Tozların solunmasıyla (en sık)
- Enfekte hayvanların çiğ sütleri ve taze peynirlerin yenmesiyle (sindirim yoluyla)
- Kene ısırması, infekte dokularla temasla (deri yoluyla) bulaşır.
- İnsandan insana bulaş nadirdir.
- (transplasental, kan transfüzyonları, kemik iliği nakli…)
Ülkemizde Q ateşi seroprevalansı
- Genel populasyonda %15
- Risk gruplarında %30
- Pnomönili olgularda %15
Risk grupları
- Çiftçiler
- Veterinerler,
- Laboratuvar çalışanları
Klinik
- İnkubasyon periyodu inokulum miktarına bağlı olarak 1-5 haftadır.
- Olguların %60’ına kadarı asemptomatik enfeksiyon olabilir.
- Akut ve kronik olmak üzere 2 alt gruba ayrılabilir.
- Akut Q ateşi
- Klinik bulgular değişkendir.
- En sık kendi kendini sınırlayan özgül olmayan grip benzeri ateşli hastalık tablosu şeklinde ortaya cıkar.
- Bu sebeple kolayca gözden kaçabilir.
- Bu dönem farklı coğrafi bölgelerde değişkenlik gösterebilmektedir.
- Nedeni bilinmeyen ateş, hepatit ve atipik pnömoni üçlüsünde mutlaka Q ateşi ayırıcı tanıda düşünülmelidir.
- %1-2 mortalite gözlenir.
- Şiddetli başağrısı (retroorbital) ± fotofobi
- İzole ateş (%15), hepatit (%40), pnömoni (%30-50, kuru öksürük, göğüs ağrısı, ARDS), pnömoni + hepatit (%20), makülopapüler/purpurik raş (%5-20) , diğer (<%1): miyokardit, perikardit, meningoensefalit diğer klinik formlarıdır.
- Kronik Q ateşi
- Altı aydan uzun süren vakalarda görülür (akut vakaların %1-5’i).
- Akut infeksiyondan 1-20 yıl sonra gelişebilir.
- Kronik Q ateşinin en sık rastlanılan klinik formu endokarditdir (%70). Önceden kalp kapak hastalığı olanlarda gelişir.
- İmmunsupresifler ve gebeler yüksek riskli kişilerdir.
- Granülomatöz hepatit, siroz ve osteomyelit gelişebilir.
- Antibiyoterapiden sonra %50 relaps olabilir.
- Endokarditte mortalite (%35-55) yüksektir.
- Kültür negatif endokardit veya damar greft enfeksiyonunda tanı güçtür.
Gebelikte Q ateşi
- Genellikle asemptomatikdir.
- Patojen transplasental bulaşabilir.
- Hedef organ plasentadır.
- Düşük, neonatal ölüm, erken doğum, düşük doğum ağırlığı, plasentite neden olabilir.
- En büyük risk ilk trimesterdedir.
- Kronik Q ateşi için önemli risk altındadır.
- Gebe ile temas halindeki tıbbi personel için önemli bir risk teşkil eder.
Tanı
- Akut Q ateşi genellikle serolojik tanı ile konulmaktadır.
- Semptomların başlangıcından itibaren 3 haftada %90 olguda antikorlar belirlenir.
- İmmunfluoresans Antikor (IFA) testi:
- Kolay uygulanan, altın standart ve hızlı referans testtir.
- Çok az antijene gereksinim gösterir.
- Her iki faza karşı gelişen IgM, IgG ve IgA sınıfı antikorları saptayarak hastalığın evresinin belirlenmesini sağlayan bir yöntemdir.
- Kompleman fiksasyon, ELISA, PCR kullanılabilir.
- Biyogüvenlik düzeyi 3 laboratuvar gereklidir.
- Tanıda en erken ikinci haftada alınan serum kullanılır.
- Akut Q ateşinde anti-faz 2 antikor titrelerinin IgM ≥1/50 ve IgG ≥ 1/200 olması ile tanı konur.
- Ayrıca akut olguda, akut ve konvalesan serumlarda 4 kat titre artışının gösterilmesi de tanı koydurur.
- Kronik Q ateşinde (endokardit) anti-faz 1 IgG ≥ 1/800 olması tanıda yeterlidir.
- Ekokardiyografide vejetasyon sadece %12 vakada görülmektedir.
Tedavi
- Akut infeksiyon kendi kendini sınırlayabilir.
- Ancak, ağır ve riskli olgularda doksisiklin önerilmektedir.
- Seftriakson in vitro bakteriyostatik etkili ve bazı olgularda klinik etkisi de gözlenmiştir.
- Akut vakada Doksisiklin 2x100 mg kp po 2 hafta kullanılır.
- Kapak lezyonu varsa infektif endokarditten korunmak icin süre 1 yıl olmalıdır.
- Kronik infeksiyonda 2-3 yıl tedavi gerekebilir.
- Hamile ve 8 yaş altı çocukta seçilecek antibiyotik TMP/SMX’dir.
- Endokardit vakalarının %50’sine kapak replasmanı gerekir.
Korunma
- Hastalıktan iyileşenlerde ömür boyu bağışıklık geliştiği düşünülmektedir.
- Avustralya’da risk altındaki kişilerde yapılan serolojik test ve cilt testi sonucuna göre hastalığa duyarlı bulunanlara Q ateşi aşısı (Q-VaxR-CSL Biotherapies) uygulanmaktadır.
- 5 yıl süreyle etkinliği %95’den fazladır.